|
Licht/donker, contrast en spiritualiteit |
|
|
Spiritualiteit aldus bedoeld is er dikwijls de oorzaak van dat kunstwerken, als monumenten van de tijd waarin ze gemaakt zijn, hun verwijzingskracht verliezen en dus ophouden de toeschouwer te boeien. De spiritualiteit die begenadigde hedendaagse kunstenaars uit hun werken willen laten naar voor treden is dus te herleiden tot slechts benaderend uitdrukken van gevoelens waarin ze zich verbonden voelen met een hoger bewustzijn. Hun werken overstijgen alledaagsheid. Ook deze definitie is vaag maar past dan toch bij ons relatief aanvoelen van wat kunst is of kan zijn. Wij kozen als benaming ‘lekenspiritualiteit’ en ‘leken-’ betekent dan onafhankelijkheid van om het even welk ideologisch of historisch systeem. - Wij starten met enkele eminente voorbeelden van spiritueel geladen werken tegelijk gebouwd op licht/donkercontrasten. Wij zoeken naar trefwoorden en uiteindelijk confronteren we dat met ‘rommelcontrasten’ uit het verleden. - Wij vonden mooie voorbeelden in deze intrigerende zelfportretten van schilder en vriend Marnix Beirlandt uit Ingelmunster, waarover wij ons veel vragen stellen en slechts summiere antwoorden kregen. Wij deden pogingen hiertoe en als antwoord kregen we drie woorden: spiritualiteit, zijn en verwondering. Daarnaast kregen we natuurlijk de schilderijen te zien. De interpretatie is dus aan ons. Het valt ons op dat in de linkerfiguur de belichting zich uitstrekt over heel het lichaam. Het statisch karakter van het geheel blijkt uit de horizontale stand van de voeten maar ook uit het mooie spel van schaduwen op de rugzijde dat onze blik naar beneden dwingt. Daar zijn de donkere partijen het meest uitgebreid . Minder uitdrukkelijk krijgen we een symmetrisch verloop in de schaduwpartij aan de rechterkant. Wij leren hieruit dat licht/donkercontrast niet alleen vormend is en diepte scheppend maar ook dynamisch bijdraagt tot een indruk van stevige grondverbondenheid . Een omgekeerde dynamiek volgt uit de sterkere belichting vanaf de borst: het hoofd wordt als het ware omhoog getild door het licht onder de kin. Wat wij een prachtvondst vinden van deze kunstenaar is dat hij het afsluitend verblindend karakter van een sterke belichting weer opent om dieptevisie een tweede keer mogelijk te maken (zie de linkerhand verder van ons af in vergelijking met de rechterhand) en zelfs voorbij die linkerhand. Op het tweede schilderij zijn de voeten anders gericht. Feitelijk is het model in ruglig geschilderd maar wel rechtop gepresenteerd. Hier wordt opwaartse beweging gesuggereerd: de persoon is losgekomen van de grond. Het plooienspel van de broek en op de onderkant van de trui (licht/donker contrasten) suggereren een luchtstroom die de kledij tegen het lichaam aandrukt. Deze toevoeging van enerzijds statische vastheid, anderzijds dynamische opwaartse beweging is voor ons vrij origineel. Het licht en de contrasten scheppen dus nieuwe indrukken die zich meedelen aan de afgebeelde persoon en dat over zijn volle lengte. Deze technische schildervaardigheid, naar ons oordeel, roept de idee op van een ‘zakelijke’ spiritualiteit, ‘zakelijk’ in die zin dat het een spiritualiteit is die via techniek tot stand komt en misschien niet meer bedoelt dan dat = lekenspiritualiteit: ‘zijn’ en ‘verwondering’. Een schilder hoeft niet met woorden te spreken. De kunstenaar heeft zijn taal die hij schrijft met verf en met zijn penselen. Eigenlijk zou dat voor ons voldoende moeten zijn om bijvoorbeeld in dit geval te begrijpen wat met spiritualiteit bedoeld wordt. Het is aan ons dit begrip kiem te laten schieten, betekenis te laten verwerven. Wij koppelen de drie termen: spiritualiteit, zijn en verwondering. Uit ons eigen jeugdig Roomse leven komen termen in onze herinnering die nu eens beangstigend waren en dan weer immens rijk. Zo’n term is drievuldigheid: een geniale vondst om een idee christelijk te vertolken die al bestond lang voordien en die reeds leefde in de filosofieën en de grote religies van de Oudheid. Wij koppelen het ‘zijn’ aan een scheppende God de Vader, de ‘verwondering’ aan de Godszoon toen hij mens werd en als kind de wereld ontdekte, en de ‘spiritualiteit’ die deze esthetische schoonheidsbeleving ondersteunt aan een Heilige Geest. Wanneer je die geloofspunten uit onze jeugd relativeert, krijg je als oudere mens in sommige gevallen een veel dieper inzicht: de Vader, de Zoon, de Geest verwijden zich tot ‘Zijn’, tot ‘Verwondering’, tot ‘Geest’. Een goed kunstenaar kan dat via zijn beeldtaal zelfs in een zelfportret omzetten. In zo’n spiritualiteit kunnen we geloven omdat ze rationeel haar steun vindt in technisch kunnen en meteen kan gekoppeld worden aan spirituele grondstromen die altijd reeds onder de mensen leefden. Als kunstenaars ervaren we ons bijzonder zijn in de wereld, drukken we onze verwondering ten aanzien van die wereld uit op onze doeken en in onze beelden en dat vormt dan onze spiritualiteit die wij wensen door te geven aan onze evenmensen. Wij zochten de vraag te beantwoorden hoe in vroegere tijden kunstenaars geprobeerd hebben deze spiritualiteit kleur en vorm te geven. We kunnen en moeten brutaal zijn. Hun oplossingen waren absoluut tweederangs. Hun verontschuldiging: zij zaten gevangen in benepen vormen van godsdienstbeleving en schilderden terwijl de inquisitie over hun schouder meekeek. En zeker zouden ze als meer progressieve kunstenaars niet begrepen zijn geweest door een bevolking die grotendeels analfabetisch was en niet in staat enige spiritualiteit op te doen uit de ‘hagepreken’ van rondtrekkende paters of gereformeerde predikanten. Bij Marnix Beirlandt zien we een zwevende man. Hij stijgt op in licht. Hij ’verheft’ zich op grond van eigen kunnen en inzicht. Dit contrasteert immens met naïeve ‘levitaties’ (optillingen) uit middeleeuwse en renaissance werken. De ‘heilige’ Jozef van Copertino (17°eeuw) tracteerde massale volkstoelopen op levitaties opgewekt door de intensiteit van zijn gebeden. Hoe de heilige man het aan boord legde om massapsychoses op te wekken die hem vertoonden zwevend en biddend, is ons een raadsel. Misschien komt dat nog via AI. Andere eerbiedwaardige kunstwerken die wij met een gemengd gevoel interpreteren zijn de vele verrijzenissen en hemelvaarten die bijvoorbeeld door Rubens geschilderd werden. Wij menen een onderscheid te moeten maken tussen het spiritueel niveau van zo’n schilderij en de spiritualiteit van wie het schilderde. Blijft over de vraag hoe spiritueel toeschouwers hierop reageerden. Het concept is op zichzelf naïef - omhoog stijgen met eindstation een hemel - spreekt ons zeker niet meer aan tenzij heel de inhoud overdrachtelijk bedoeld zou zijn. Een grote tegenstelling: Rubens heeft een stel wolken nodig en gevleugelde putti’s (engeltjes) om de Heilige Maagd op haar bestemming te brengen. Dit heeft dan weinig met spiritualiteit te maken en doet me meer denken aan een drone die een lading ergens naartoe brengt. De lekenspiritualiteit gaat uit naar een eigen wending naar verbondenheid met de aarde (‘zijn’) in de wereld en de verwondering ten aanzien van het heelal waarvan het grootste deel nog voor ons onbegrijpelijk is. De uitwerking zoals Rubens die maakte deed, beantwoordt helemaal aan wat rechtgelovigheid in die tijd van hem verwachtte. Wij menen dat het fenomeen Rubens zich van twee spiritualiteiten bediende: eentje ten dienste van zijn gelovig cliënteel maar daarnaast een persoonlijk aanvoelen dat hij wijselijk voor zichzelf hield. Tijd- en geestesgenoten van hem (denk aan Galilei’s: ‘En toch beweegt de aarde’) manifesteerden zich schoorvoetend. De tijd van doorbrekend wetenschappelijk realisme was jammer genoeg voor hen, de humanisten, niet rijp. Mensen, wetenschappers, filosofen en kunstenaars, als Dante en Galilei, da Vinci, Kepler, Rembrandt en Rubens, Petrarca, Bellini en Bramante, Newton…en dichter bij ons Van Gogh, Rodin, de Chardin, Einstein en Steven Hawking…hebben geleefd met |
|
|
|
|
|
Fragment uit het juryverslag. |
|
|
|
|
|
Meer info op www.imagomundiart.com |
|
|
1ste Laureaat |
|
|
Fragment uit het juryverslag. |
|
|
1ste Laureaat - Fragment uit het juryverslag |
|
|
De jury was samengesteld uit Anna-Maria Decock, docente grafiek aan het KASK, Kaatje Vermeire, succesvolle en gelauwerde illustratrice van kinderboeken, Marcase erkend en geprezen kunstenaar, Piet Coessens, directeur van het Raveelmuseum en Piet Jaspaert, JEP-Jury voor Ethische Praktijken inzake reclame. |
|
|
Nominatie |
|
|
De jury bleef meteen hangen bij dit werk van Marnix Beirlandt uit Ingelmunster. Wat gebeurt hier feitelijk? Leert deze oude vrouw met de handen gevouwen haar kinderen bidden? Hoe aandachtig en gefocust kijken en luisteren de drie kinderen naar haar verhaal! De kunstenaar bewijst zich hier als een begaafd portrettist en door een dankbaar gebruik van het spel van het licht trekt hij in deze "clair obscur" sfeer alle aandacht op het gezicht en op de mooi gevouwen handen. Het geheel ademt authenticiteit, stijgt uit boven de anekdotiek. De mysterieuze sfeer wekt onze nieuwsgierigheid en tegelijkertijd komt ze ons zo vertrouwd over. Kaatje Vermeire, grafica en gewaardeerde illustrator van kinderboeken Marcase, meervoudig gelauwerd kunstenaar en Zultenaar Lieven Dheedene, zoon van Georges en lid van de Stichting Willy Nachtergaele, Leraar en lid van de Stichting Michaël Vandemeulebroecke, schepen van Cultuur, Wonen en Mobiliteit te Zulte Piet Jaspaert, JEP-Jury voor Ethische Praktijken inzake reclame |
|
|
2de prijs |
|
|
De fascinerende lichtwerking geprononceerd op de handen maakt dat de handen hét thema worden van het schilderij. Enerzijds heb je de uitgewerkte handen van de vrouwelijke personages tegenover de weggeschilderde handen van de man en anderzijds het belichte hoofd van de man tegenover de hoofden van de vrouwen die in het schemer blijven. De man kijkt u bevragend aan, de vrouwen communiceren met u met hun handen als in een gebarentaal. Ron Van de Vyver voorzitter - kunstschilder en directeur Stedelijke Academie voor Schone Kunsten Sint-Niklaas Flor Bex ere-directeur Muhka en curator Nele Tas kunstschilder Stefan Martens kunstschilder en directeur van de Academie van Nijlen |
|
|
|
|
|
180 bladzijden. Formaat H:21 cm x BR:24 cm Gedrukt in vierkleurendruk op Condat Matt Perigord, 170 gr Ingebonden in hardcover Met index op de kunstenaars: Marnix Beirlandt, Hugo U. Besard, Danny Bloes, Janno Bollen, Martine Bossuyt, Daniel Breckpot, Walter Brems, Brenine, Andre Bruylandt, Danny Cobbaut, Raf Coorevits, Alex Croes, Paul De Bont, Vigdis De Cauter, Annette Defoort, Erik Dejonckheere, Nadine De Meester, Lieven Demunter, Karien Deroo, Dian De Vliegher, Geert Devos, Frans De Vree, Inge Dompas, Christien Dutoit, Dirk Eelen, Ronald Ergo, Nicole Gios, Daniel Hardyns, Andre Heye, Marc Janssens, Octave Landuyt, Johan Lingier, Marie Ange, Hurbert Minnebo, Debora Missoorten, Geert Opsomer, Achiel Pauwels, Piet Peere, Willy Peeters, Jan Philips, Arne Reynaert, Andre Roelant, Fons Roggeman, Patrick Rogiers, Paulette Taecke, Mieke Teirlinck, Guy Van Assche, Edward Vandaele, Eric Vande Pitte, Iris Van Der Kerken, Paul Van Gysegem, Nele Van Hecke, Andre Van Schuylenbergh, Patrick Vertenten, Eddy Walrave, Peggy Wauters. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Grembergen |
|||
Noordstraat 39 - Zottegem |
|||
Bezoek KNOFlook |
|||